Baba Tahîrê Uryan

Klasik Kürt Edebiyatı’nın en önemli ve en ünlü ismi olanBaba Tahîrê Hamedanî, 935 yılında Doğu Kürdistan’ın Hamedan şehrinde dünyaya geldi. 1019 yılında ölen ve Baba Tahirê Uryan olarak da tanınan şair, Kürtçe’nin Lorî lehçesiyle şiirler yazdı. Yazılı şiirin öncülerinden biri olarak da kabul edilen Baba Tahîr’in gerçek hayatıyla ilgili gerçek bilgilerden çok onun hakkında kaynaklarda sadece söylencelere rastlanıyor. Sokaklarda çırılçıplak gezdiği ve bu yüzden ‘üryan’ lakabını taşıdığı, kendisine ‘meczup’ dendiği ve günlerce aç dolaştığı anlatılsa da bu söylencelerde, bugün onun 1123′te ölen Ömer Hayyam’dan yüzyıl önce, 1273′te ölen Mevlana Celâleddin Rumî’den iki yüz elli yıl önce çok büyük bir dörtlük ustası olduğunu biliyoruz. Felsefi görüşü, imgeleri ve sınırsız doğa algısı ile kendisinden sonra gelen Ömer Hayyam, Yunus Emre, Mevlana Celaleddinî Rumî, Feqîyê Teyran, Melayê Cizîrî ve Ehmedê Xanî gibi birçok şairi etkiledi.
1880 yılında Edvard Fitzgerald adlı oryantalistin bir araya topladığı 260 dörtlük Baba Tahîr Divanı adıyla, önce Tahran’da ardından İstanbul’da yayımlandı.

ÇARîN
Dilê şad agah ji dilê jar nîne
Kesê xweşrewş agah ji bîmar nîne
Ne b’nasê te ev wêneyekî kevn e
Ku azad ji dîlî agahdar nîne.

Gulîstan cihê te ey nazenînim
Ez di gulxen û xwelî de dirûnim
Çi di gulşen çi di gulxen çi sehra
Ku çavan vedikim her te dibînim

Bela wek remzekê ji bejna te ye
Mecnûnî qismek ji sewda te ye
Gumana min ev e ku xaliqê te
Veşartî î di temaşa te de ye

Dilêm ji derdê te herdem xemîn e
Balîfêm kevir, doşekem zemîn e
Sûcêm ev e ku min ji te hez kirye
Ma her ê j’te hez dike dilbixwîn e

Alemê de kes nebe wek min, amîn
Wek min kes nebe di ev dîn û ayîn
Her ê ku bi halê min bawer nîn e
Weke min be, weke min be, weke min

Her ew ku aşiq e ji can natirse
Aşiq ji zencîr û zîndan natirse
Dilê aşiq weke gurê birçî ye
Ku ew ji heyheya şivan natirse

Ku dil dilber be, lexwe dilber kî ye
Eger dilber dil be, navê dil çi ye
Ez dil û dilber tevlihev dibînim
Nizanim ku dil kî ye dilber kî ye

Biçim ez ji vê alemê bider çim
Biçim ji Çîn û Maçînê dûrtir çim
Ez ê j’dildar re peyamkê bişînim
Ku ger dûrî xweş e ez ê dûrtir çim

Eger destêm bighê çerxa felekê
Ezê gelek tiştan bipirsim ji wê:
“Te bi yekî dayiye sed nîmet
Bi yê din jî nanê ceh tevî xwînê”

Îlahî biçim cem kê biçim cem kê
Ez ku bê dest û pa me biçim cem kê
Hemû min biqewrînin tême cem te
Ku ji te biqewirim biçim cem kê

Baba Tahir Üryan,

Ömer Hayyam’dan 100, Mevlana’dan 250 yıl önce yaşamış bir şair.

Hemedanlı Baba Tahir Üryan, sokaklarda çıplak dolaştığı için ona bu isim uygun görülmüş.Dünyadan yolcuyum gidiş ta öteye;
Çin’den çok uzaktır yöneliş ta öteye.
Bir bir sorarım rastladığım yolculara
Son geldi mi son yıldız için yol nereye

Fars edebiyatında ‘Hemedanlı Baba Tahir Üryan olarak bilinen şaire meczup’ muamelesi yapılıyor,
Bir top mu kafam gelen giden tekme atar;
El sürmeyeyim; hepsi kurur, hepsi batar.
Alçaklara kaldıysa şu berbat dünya,
Tahir bir başka yer bulur, orda yatar!

Ömer Hayyam ve Mevlanadan cok önce yasayan sair’in yazdiklarinda ayni cizgi gözükmektedir.

Bak, sevdiceğim Gönül, beden, can sende,
Ruh sende, kemik sende, yürek, kan sende.
Bilmem niye kalbimde bu illet, bu sızı?
Ancak bilirim derdime derman sende.

Baba Tahir Üryan’ın dörtlüklerini de aruzla yazmis, Talat Sait Halman "Aşk Çırçıplak" adli kitapta toplamış.

Derdim katmerli oldu, bak sevdiceğim
Senden gelmez hayır-karanlık kaderim!
Ölmek gibidir yaşam, görünmezse yüzü
Öldün ama, kim nerden bilsin bunu kim

“Nezanîn kémasiyek e, nehînbûn kémasiyek dubare ye”
(Baba Tahir Uryan)

Nîşe/Not: Ev hay û agahî ji  brêz  kerboran hatîye girtin ji bo xabatên  wîyê bi rûmet em waka ciwanekî kurd spasyên xwe dikin û ji cenabê  wira serkeftin dixwazin.